1. Jak przygotowuje się niemowlę do chodu
2. Jak wspierać harmonijny rozwój niemowlaka?

Jak niemowlę przygotowuje się do chodu
Rozwój niemowlaka to proces, w którym umiejętności ruchowe następują w odpowiednim do
tego czasie. Dzięki temu, że niemowlę dobrze opanuje aktywności w niższych pozycjach, będzie w
stanie bezpiecznie wstać i rozpocząć przygodę z samodzielnym chodzeniem. Wielu rodziców opisuje
początek chodzenia jako coś co wystąpiło nagle „po prostu wstał i poszedł”. Ale tak naprawdę
dziecko wstało, bo było na to gotowe. A było gotowe dlatego, że wcześniej ćwiczyło, doświadczyło
różnych innych pozycji, uczyło się korzystać z odpowiednich grup mięśniowych, przenosiło ciężar
ciała, pokonywało siłę grawitacji.

Do nauki chodzenia dziecko przygotowuje się już od pierwszych dni życia. Poniżej przedstawię
pokrótce fazy rozwoju, które mają na to wpływ.

▪ 1-2 miesiąc życia to czas, w którym noworodek wykonuje naprzemienne ruchy kopania
kończynami dolnymi. Podczas ruchu kopania stymulowane są odpowiednie mięśnie i stawy,
które już niedługo będą potrzebne do coraz bardziej wymagających umiejętności ruchowych.
▪ 3-4 miesiąc to bardzo ważny etap dla kształtowania się stóp. W tym okresie niemowlę leżąc
na plecach uczy się łączenia ze sobą podeszwowej części stóp i pocierania jednej stopy o
drugą. Ruch ten możliwy jest, gdy nogi bobasa są w stanie unieść się nad podłoże i ustawić
w zgięciu, odwiedzeniu i rotacji zewnętrznej. Podczas łączenia podeszwowej części stóp
niemowlę kształtuje kolejny ważny ruch dla stopy – supinację. W tym okresie pojawia się
również coraz większy wyprost bioder, który będzie niezbędny podczas wstawania. Wyprost
bioder niemowlę ćwiczy między innymi poprzez coraz dłuższe leżenie na brzuchu.
▪ 5-6 miesiąc życia to czas, w którym niemowlę wykonuje wiele nowych umiejętności
ruchowych przygotowujących do chodu. Między innymi ruchy pływania w leżeniu na brzuchu,
chwytanie stóp dłońmi, wkładanie stóp do buzi, obroty, pivoty, wysoki podpór. Wydawać by
się, mogło, że te aktywności niewiele mają wspólnego z chodem. A jednak mają.
Każda z nich przygotowuje dziecko do zdobywania wyższych pozycji . Między innymi poprzez
naukę rotacji, osiąganie odpowiednich zakresów ruchów w stawach skokowych, kolanowych,
biodrowych, przekraczanie linii środkowej ciała czy zdobywanie coraz lepszej koordynacji
ruchowej.
▪ 7-9 miesiąc życia to czas, w którym niemowlę zaczyna poznawać ruch pełzania.
Podczas przemieszczanie się w pełzaniu ciało pracuje bardzo podobnie jak podczas chodu.
Kończyny dolne wykonują naprzemienny ruch – kiedy jedna jest w wyproście to druga jest w
zgięciu. Niemowlę odpycha się podczas ruchu pełzania z dużego palucha ćwicząc przetaczanie
stopy. Ten etap rozwoju to również czas nauki leżenie w podporze bocznym i doświadczanie
pełnego obciążania stopy oraz nauki samodzielnego siadania.

▪ 9-12 miesiąc to moment, w którym dziecko zaczyna bawić się w coraz to wyższych
pozycjach. Początkowo czworakuje pracując nad naprzemiennością ruchów, następnie
wspina się do klęku, klęku jednonóż, aż w końcu wstaje i w pełni obciąża obie kończyny.

Do wszystkich wyżej wymienionych pozycji dziecko potrzebuje dobrej kontroli swojego ciała, stabilnej
miednicy, tułowia, odpowiednich zakresów ruchów w stawach. Bez tego ciężko jest sobie wyobrazić
prawidłowe przenoszenie ciężaru ciała i wykonywania tak skomplikowanych umiejętności ruchowych.
Nie liczy się jedynie to czy dziecko osiągnie określone w rozwoju kamienie milowe, ale jak
wykonywany ruch wygląda jakościowo. Wzorce ruchowe z wieku niemowlęcego będą miały wpływ
na to w jaki sposób będzie wyglądał chód dziecka oraz postawa jego ciała.

W jaki sposób wspierać harmonijny rozwój niemowlaka?

Niemowlę potrzebuje przede wszystkich swobody ruchu i możliwości doświadczania wielu
pozycji swojego ciał w ciągu dnia.
● Poznawanie otoczenia najlepiej zorganizować na podłodze. Warto rozłożyć na niej wygodną
matę, na której niemowlę będzie mogło się obracać, sięgać po zabawki czy po prostu leżeć
na brzuszku obserwować co robią pozostali domownicy.
● Jeśli tylko to możliwe pozwalaj dziecku na zabawę bez skarpetek. Dotykanie stóp dłońmi,
wkładanie ich do buzi, pocieranie stopą o stopę, odpychanie się stopą od podłoża – to
wszystko wpływa pozytywnie zarówno na zbieranie doświadczeń sensorycznych ze
środowiska jak i na wspieranie rozwoju ruchowego niemowlaka.
● Zachęcaj dziecko do zabawy stopami poprzez zawieszanie na nich grzechotek, stymuluj układ
dotykowy różnymi fakturami. Świetnie sprawdzą się tutaj piłeczki sensoryczne.
● Ważny aspekt stanowi również samo ubranie niemowlaka. Postaraj się, aby nie krępowało
ono swobodnych ruchów w stawach. Niemowlę, które samodzielnie nie chodzi nie
potrzebuje również butów, zapewniaj mu jak najlepszy dostęp do eksploracji swojego ciała.
Nie przyspieszaj rozwoju ruchowego. Wszystkie wymienione wcześniej kamienie milowe są
bardzo ważne dla rozwoju niemowlaka. W każdym okresie następuję gotowość do wykonywania
określonych aktywności. I tak na przykład 5 miesięczne niemowlę nie potrafi samodzielnie usiąść lub
przyjąć pozycji klęku na jednej nodze żeby swobodnie wstać. Potrafi za to się obracać, zaczyna
eksplorować świat z pozycji wysokiego podporu, pojawia się pierwsza chęć kombinowania jak dostać
się do zabawki. Dzięki pracy w niższych pozycjach przygotowuje swoje ciało zarówno pod względem
mięśniowym , napięciowym jak i poznawczym do zdobywania kolejnych kamieni milowych w
wyższych pozycjach.

Dziecko rozwija się doświadczając . Dzięki temu pobudza się motywacja i chęć samodzielnego
działania. Nie zabieraj mu tej możliwości przez przedwczesne sadzanie czy stawianie na nogi.

Złym pomysłem będzie korzystania z chodzika, skoczka czy pchacza. Używanie sprzętów, które
utrzymują ciało dziecka w wymuszonej pozycji nie pozwala na odpowiednią dystrybucję napięcia
mięśniowego. Tak jak już wcześniej wspomniałam – do utrzymania ciała w pozycji spionizowanej
dziecko potrzebuję odpowiedniej pracy całego ciała. W chodziku nie uczy się reakcji równoważnych,
koordynacji ruchowej, przenoszenie ciężaru ciała. W tego typu sprzętach zarówno stopy, miednica jak
i tułów dziecka nie mają możliwości pracowania w odpowiedni sposób.
Podobnie sprawa wygląda z dawaniem dziecku, które nie chodzi samodzielnie pchacza lub
prowadzeniem go za ręce. Przed rozpoczęciem nauki chodu niemowlę powinno chodzić bokiem przy
meblach. Nie powinniśmy pomijać tej umiejętności, gdyż ma ogromny wpływ na to jak w dalszej
perspektywie będzie wyglądał chód u dziecka. Chodząc do boku niemowlę przygotowuje swoje stopy
do stabilizacji poprzez obciążanie zarówno brzegu bocznego, jak przyśrodkowego. Jeżeli Twoje
dziecko potrafi utrzymać kontrolę swojego ciała podczas samodzielnego stania to jedyna rzecz, której
teraz potrzebuje to czas. Dzięki temu, że dasz dziecku możliwość podejmowania samodzielnych prób
balansowania swoim ciałem na pewno niebawem ruszy do przodu.
Pamiętaj, norma rozwojowa rozpoczęcia samodzielnego chodu jest między 12-18 miesiącem życia.
Powiedzenie „na roczek pierwszy kroczek” niekoniecznie się zatem sprawdza.
Zapewniaj dziecku różnorodność podczas zabawy. Pamiętaj, że przed nauką samodzielnego stania
występuje etap klęku na dwóch kolanach, a następnie klęku jednonóż. Dobrą praktyką jest
zaaranżowanie środowiska do zabawy w taki sposób, aby dziecko mogło bawić się w tych pozycjach.
Przydatny może okazać się karton, pufa czy niski stołek.
Jeśli niemowlę potrafi stać z podparciem rąk to wykorzystuj to do zabaw w przemieszczanie się
między meblami, zachęcaj do sięgania zabawek z podłogi, co pomoże w nauce samodzielnego
kucania i wstawania.
Kiedy Twoje dziecko zacznie stawiać pierwsze kroki i będzie potrzebowało butów, to pamiętaj o tym,
że jego stopa wciąż potrzebuje swobody ruchu. Dlatego wybieraj buciki elastyczne, które mają
odpowiednią długość i szerokość – dzięki temu stopa będzie mogła w odpowiedni sposób
doświadczać pełnego obciążenia i możliwości przetaczania się podczas chodu.

Rozwój to nie wyścig. Wszystkie umiejętności ruchowe, które niemowlę nabywa w
pierwszym roku życia są bardzo ważne. Jeśli dziecko na tym etapie nauczy się odpowiednio przenosić
ciężar ciała, wzmocni i ustabilizuje poszczególne grupy mięśniowe to podejmowane aktywności
powinny być wykonywane w jak najlepszych wzorcach ruchowych. A to z pewnością będzie
procentowało w przyszłości. Pamiętaj, że wiele ruchowych problemów czy wad postawy ma swój
początek w wieku niemowlęcym. Daj dziecku czas, przestrzeń i dostosuj odpowiednio środowisko –
to najlepsze sposoby na wspieranie harmonijnego rozwoju ruchowego.

1. “Trójpłaszczyznowa manualna terapia wad stóp u dzieci” Barbara Zukunft Huber & Partner,
   2013
2. “ Gimnastyka dla niemowląt” Barbara Zukunft Huber, Fundacja Promyk Słońca, Kraków 2013.
3. S. The effect of baby walker on child development. A systematic review.; Badihian, N.
   Adihian, O.Yaghini;  Iran J. Child Neurol. 2017 Autumn; 11(4): 1–6
4. The effects of babywalkers on early locomotor development. Crouchman M, Dev Med Child
   Neurol. 1986;28(6):757–61
5. Notatki własne z kursu NDT Bobath i Bobath Baby