Asymetria ułożeniowa u niemowląt – co powinno zwrócić naszą szczególną uwagę?

Jednym z najczęściej spotykanych problemów zaburzających rozwój ruchowy niemowląt jest asymetria. Zastanówmy się czym dokładnie się charakteryzuje, w jaki sposób ją rozpoznać i na czym polega jej leczenie.

Kiedy przeanalizujemy w jaki sposób układa się ciało noworodka to zauważymy, że nie jest ono wyprostowane, a głowa z tułowiem nie tworzą jednej linii. Głowa najczęściej jest zwrócona raz w prawą, a raz w lewą stronę, dziecku trudno jest utrzymać z nami kontakt wzrokowy i skupić go w linii środkowej ciała. Czy takie zachowanie jest fizjologiczne? Oczywiście, że tak.

Symetria ciała kształtuje się około 3 miesiąca życia. Niemowlę w tym wieku jest już w stanie utrzymać głowę i tułów w jednej linii. Skupia wzrok na twarzach , wyciąga obie kończyny górne w kierunku zabawki, a położone na brzuchu utrzymuje stabilny podpór na przedramionach z głową ustawioną symetrycznie nad tułowiem.

Asymetria jest stanem, w którym ciało dziecka nie jest w stanie przyjąć prostego ułożenia. Zauważyć możemy wtedy, że głowa ustawia się w zgięciu bocznym lub jest skręcona częściej w jedną stronę, ciało układa się w charakterystyczny sposób i przybiera kształt litery C. Warto w tym miejscu na chwilę się zatrzymać i zróżnicować czy asymetryczne ułożenia ciała wynika z pewnych nieprawidłowości mięśniowych czy jest wynikiem aktywności odruchów pierwotnych, które w pierwszych miesiącach życia są silnie wyrażane.

Odruchem, który łatwo pomylić z asymetrią ciała jest ATOS, czyli asymetryczny toniczny odruch szyjny. W następstwie obrotu głowy obserwujemy po stronie twarzowej wyprost kończyny górnej i kończyny dolnej oraz zgięcie kończyn po przeciwnej stronie. ATOS będzie występował zawsze pod wpływem bodźca, w tym przypadku spontanicznego obrotu głowy niemowlęcia. Nazywany jest również odruchem szermierza ze względu na charakterystyczne ustawienia ciała dziecka. Wystąpienie tego odruchu wpływa między innymi na kształtowanie się koordynacji oko-ręka. ATOS zanika około  6 miesiąca życia.

Skoro wiadomo już, że ruchom skrętnym głowy może towarzyszyć asymetryczne ustawienie kończyn to zastanówmy się teraz jak odróżnić takie zachowania od asymetrii mięśniowej..

Co powinno zwrócić naszą uwagę?

– niemowlę ustawia głowę częściej w jedną stronę, przełożenie jej na drugi bok wywołuje dyskomfort lub jest znacznie utrudnione

– jedna strona głowy dziecka zaczyna się odkształcać, jest widoczne spłaszczenie

– pojawiająca się asymetria w obrębie twarzy (oczy ustawione skośnie, jedno oko większe, drugie mniejsze, brak symetrii w ustawieniu uszu, a nawet skośne ustawienie ust)

– ciało dziecka wygina się w jedną stronę przyjmując ustawienie podobne do litery C

– niemowlę położone na brzuchu nie utrzymuje stabilnej pozycji, przewraca się na boki, samoistnie traci równowagę przechylając się na jedną stronę

– w leżeniu na brzuchu głowa zwrócona zawsze w jednym kierunku

– u starszych niemowląt możemy zaobserwować asymetrię podczas zdobywania kolejnych kamieni milowych – asymetryczne przemieszczanie się, używanie zawsze jednej ręki, obracanie się jedynie na jedną stron, wstawanie zawsze z jednej i tej samej nogi, siadanie jedynie na jednym pośladku

– uwagę powinno zwrócić również niesymetryczne ustawianie się barków, wygięcie kręgosłupa na jedną stronę, różnica w długości kończyn dolnych czy skośne ustawienie miednicy

Jakie mogą  być konsekwencje asymetrii ułożeniowej ?

Jeżeli niemowlę zwraca głowę jedynie w jedną stronę to w bardzo szybki sposób może dojść do spłaszczenia w obrębie czaszki, a w konsekwencji do widocznej asymetrii twarzy.  Pierwszy rok życia jest niezwykle ważny z uwagi na naukę wielu umiejętności ruchowych, dziecko w szybkim tempie uczy się kolejnych aktywności, doskonali koordynację ruchową i równowagę. Ze względu na intensywny rozwój układu nerwowego ważne jest to z jakich wzorców ruchowych korzysta niemowlę. Przez wielokrotną powtarzalność tych samych aktywności wykonywanych w asymetryczny sposób niemowlę automatyzuje je i później nie potrafi korzystać w taki sam sposób z lewej i prawej strony ciała, dochodzi wtedy do osłabienia grup mięśniowych po stronie mniej używanej. Taki dysbalans mięśni może w konsekwencji prowadzić do wystąpienia w przyszłości wad postawy, skoliozy czy też zaburzeń koordynacyjnych i równoważnych.

W jaki sposób pomóc dziecku, u którego zauważamy objawy asymetrii ciała?

Rodzic powinien zaznajomić się z odpowiednią pielęgnacją niemowlęcia. Niestety bardzo często jest tak, że asymetrię można u dziecka utrwalić poprzez niepoprawnie wykonywane czynności pielęgnacyjne. Niemowlę powinno być podnoszone raz z lewego, a raz z prawego boku ciała. Ważne jest również wykorzystywanie obu stron ciała podczas karmienia czy noszenia niemowlęcia.

Zabawy powinny skupiać się  na osiągnięciu linii środkowej zarówno w leżeniu na plecach jak i na brzuchu, nauce swobodnego obracania głowy na obie strony, używania do zabawy z taką samą częstotliwością obu kończyn.

Niestety nie zawsze odpowiednie postępowanie w domu przynosi oczekiwane rezultaty, dlatego dziecko z cechami asymetrii powinno być objęte opieką fizjoterapeutyczną i wykonywać odpowiednie ćwiczenia/stymulacje z zakresu terapii neurorozwojowej.
Z uwagi na bardzo intensywny i szybki rozwój ruchowy w pierwszym roku życia warto umówić się na konsultację na wczesnym etapie powstawania asymetrii.